Deze Latijnse term betekent: niet twee keer voor hetzelfde.
EVRM
Het ne bis in idem beginsel is onder andere vastgelegd in het Handvest van de EU en in het Europese Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). Het komt er op neer dat niemand opnieuw wordt berecht of gestraft voor een strafbaar feit waarvoor hij onherroepelijk is vrijgesproken of veroordeeld.
Maar wat als zowel de BV als de aandeelhouder en/of de bestuurder worden bestraft?
Europese Hof
In dat kader is aan het Europese Hof een Italiaanse zaak voorgelegd. Daarin heeft een Srl. (een Italiaanse rechtspersoon vergelijkbaar met de Nederlandse BV) niet voldaan aan haar verplichting om (op tijd) de door haar verschuldigde BTW af te dragen. Het gaat om een bedrag aan BTW van meer dan € 1 miljoen.
Voor dit vergrijp legt de Italiaanse fiscus een aanslag op. Die aanslag wordt uiteraard opgelegd aan de Srl. Die had de BTW immers af moeten dragen. In deze aanslag wordt de BTW verhoogd met een administratieve boete van 30%. Deze aanslag wordt door de rechtspersoon niet betwist, maar keurig betaald. Daarmee staat de aanslag en de er in begrepen administratieve boete definitief vast.
Bestuurder
Op grond van het Italiaanse recht wordt tevens de bestuurder van de rechtspersoon strafrechtelijk vervolgd voor het feit dat die de Srl. de BTW niet op tijd heeft laten afdragen. De bestuurder stelt dat voor het feit dat de BTW niet op tijd is afgedragen, reeds een straf is opgelegd: de administratieve boete.
Het Hof beslist dat de bestuurder strafrechtelijk vervolgd mag worden, ondanks de definitieve bestraffing van de BV met de administratieve boete. De bestuurder en de rechtspersoon zijn immers niet dezelfde persoon. Zij mogen afzonderlijk van elkaar worden berecht en bestraft, ook als dit hetzelfde vergrijp betreft.
Nederland
Kan een dergelijke situatie zich ook in Nederland voordoen?
In de situatie waarin een Nederlandse BV omzet verzwijgt, wordt aan de BV een naheffing vennootschapsbelasting met boete (of andere sanctie) opgelegd. Bij de aandeelhouder in privé kan mogelijk een uitdeling worden gesteld. De naheffing inkomstenbelasting kan dan worden verhoogd met een boete (of een andere sanctie).
Technisch is dat niet hetzelfde vergrijp. De BV verzuimt namelijk om in haar aangifte vennootschapsbelasting de juiste omzet aan te geven. Terwijl de aandeelhouder verzuimt een uitdeling van winst aan te geven. Maar de aandeelhouder zal dit waarschijnlijk wel als een dubbele bestraffing voelen. Het in dit artikel beschreven arrest van het Hof biedt geen soelaas.