De Belastingdienst meldt dat ze de goedkeuring voor de modelovereenkomst(en) met vrije vervanging intrekt per 1 januari 2024. Wanneer je als ZZP-er of als opdrachtgever met een dergelijke overeenkomst werkt, moet je de arbeidsrelatie even (laten) heroverwegen.
Deliveroo
Aanleiding voor de intrekking is het Deliveroo-arrest, waarin de Hoge Raad heeft geoordeeld dat bij vrije vervanging toch sprake kan zijn van een dienstbetrekking. Door de intrekking pas op 1 januari 2024 in te laten gaan, geeft de Belastingdienst ZZP-ers en opdrachtgevers tijd om hun arbeidsrelatie opnieuw te beoordelen. De intrekking betreft zowel de algemene modelovereenkomst als brancheovereenkomsten en individuele overeenkomsten die zijn gebaseerd op vrije vervanging. Brancheorganisaties en individuele opdrachtgevers/-nemers ontvangen uiterlijk 1 oktober 2023 een brief van de Belastingdienst wanneer de goedkeuring voor een modelovereenkomst wordt ingetrokken.
Dienstbetrekking
Van een dienstbetrekking (arbeidsovereenkomst; artikel 7:610 BW) is sprake indien de rechtsverhouding inhoudt:
- de verplichting om persoonlijk arbeid te verrichten;
- tegen een vergoeding (loon);
- in een gezagsverhouding tot de opdrachtgever.
De Hoge Raad heeft in de zaak over de Deliveroo-bezorgers beslist dat de de vrijheid van de bezorgers om te werken wanneer zij willen en om zich te vervangen erop duidt dat geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. Maar het Hof had op grond van andere omstandigheden in de zaak toch terecht geoordeeld dat wel sprake is van een arbeidsovereenkomst. Zo was het praktische belang van de vervangingsmogelijkheid in de Deliveroo-zaak gering. De Hoge Raad verwijst daarnaast naar de mate van inbedding van de werkzaamheden in de organisatie van de opdrachtgever en de hoogte van de tegenprestatie. Maar omdat de wetgever hiermee doende is, laat de Hoge Raad dit verder voor wat het is (door de val van het Kabinet Rutte IV is uiteraard wel de vraag hoe voortvarend de wetgever dit nu nog zal oppakken).
Opnieuw beoordelen
De Belastingdienst adviseert om de arbeidsrelatie opnieuw te beoordelen en daarbij de Webmodule beoordeling arbeidsrelatie (op de website van de Kamer van Koophandel) of de ondernemerscheck (op de website van de Belastingdienst) te gebruiken, maar haast zich wel om te melden dat die hulpmiddelen slechts een indicatie geven en geen zekerheid bieden. Volledige zekerheid biedt het gebruik van een goedgekeurde modelovereenkomst overigens ook niet omdat er de voorwaarde aan is verbonden dat daadwerkelijk wordt gehandeld zoals in de (model)overeenkomst is opgeschreven.
Verder geldt nog steeds het zogeheten handhavingsmoratorium op grond waarvan de Belastingdienst enkel correctieverplichtingen en naheffingsaanslagen oplegt wanneer sprake is van kwaadwillendheid. Maar sinds een poos legt de Belastingdienst wel weer bedrijfsbezoeken af en voert boekenonderzoeken uit, met het oog op de beoordeling of arbeidsrelaties kwalificeren als een dienstbetrekking, naar aanleiding waarvan zij aanwijzingen kan geven, op grond waarvan opdrachtgevers en -nemers worden geacht hun arbeidsrelatie aan te passen.